Jacques Derrida’da Yazı ve Anlam Oyunu / The Play of Writing and Signification in Jacques Derrida

Öz

Yirminci yüzyılın ikinci yarısı, yazı üzerine sorgulamaların başladığı, yazı üzerine yazının; eleştirinin merkezine oturduğu bir döneme işaret eder. Bu sorgulamalar özünde yazının ne olduğuna değil, nasıl çalıştığına dair bir izlekten köken alır. Yazı üzerine yoğunlaşan eleştirel yaklaşım metnin kendisini nasıl oluşturduğuna yoğunlaşırken, Ferdinand de Saussure ve yapısalcılıkla başlayıp 1960’lı yıllara kadar süregelen göstergenin merkezde olduğu bir merkezileştirme çabası kendisini Jacques Derrida’nın deyimi ile yapının yapısallığı oyununa bırakır. Bu oyun kendini tüm anlam odaklarında yinelerken farklılaştırır, çoğaltır, dağıtır, ayırır ve gösterge yerini ize bırakır. Bu iz, aynı zamanda söz-merkezci Batı düşüncesinin bütünüyle temellerinden sarsılarak sorgulanmasını ve yerini bir yapı söküm uğraşına bırakmasını, logosun içine hapsedilmiş tüm anlamsal ve yapısal çelişkilerin maskesinin düşürülmesini sağlayarak; orada ve şimdi mevcut olanı ertelenmiş bir “ayırama”^[1] tabi tutarak metnin dışında ve içindeki yapıları bir hareket içine dahil etmektedir. Bu dinamizm yazının iki anını imler. Öncelikle bir ters-yüz etme, bunu takiben bir yeniden kayda geçme anı yazının tüm anlamsal duraklarındaki çelişkileri ve hiyerarşik yapıları yapı söküme tabi tutar. Bu an, aynı zamanda bir okuma olayı ve anıdır. Yazı, okumanın vuku bulduğu bir tarihsel oluşa, bir eylem alanına dönüşür. Bu çalışmada, yazının Derrida’nın deyimiyle gramatolojinin (yazı bilimi) nasıl işlediği, yapı sökümün uygulandığı temel metinleri ve Derrida’nın “Yazıbilime Dair”(1967) ve “Yazı ve Fark”(1967) adlı eserlerinde ortaya koyduğu bu yapı söküm hareketi detaylıca incelenecektir.

[1] Ayıram, Derrida’nın Différance kavramının Türkçesidir. Sözcükteki “a” yazının söz karşılığında dinamik hareketini yansıtır. Şimdiki zaman ile geçmiş zaman arasındaki temsil etme ve var olmayı belirleyen diferans Fransızca‘da aynı zamanda erteleme ve naklen olmadan verme anlamı da taşımaktadır (Akay 1999: 15).