Türkiye Camilerinde Okutulan Hutbelerin Birlikte Yaşama Söylemleri Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme: Adana Örneği / A Sociological Evaluation of the Co-Existence Discourses of the Khutbahs Given in Turkish Mosques: The Case of Adana

Öz

Camiler Müslümanların gündelik hayatında büyük öneme sahip mekanlardır. Camilerde Müslümanlara, Cuma ve bayram namazlarında Diyanet İşleri Başkanlığı veya İl müftülükleri tarafından hazırlanan hutbeler okunur. Hutbeler, ibadet ve ahlak gibi konuların yanı sıra Müslümanların gündemini oluşturan siyasal, sosyal ve daha birçok konuda Müslümanlara telkinlerde bulunmayı amaçlamaktadır. Bu gündemler günümüz toplumlarında yaşanan ve büyük toplumsal ve siyasal dönüşümlere neden olan kaos, salgın, savaş, ayrımcılık, soykırım, göç, kentleşme, suç, açlık ve kuraklık gibi olaylardan oluşmaktadır. Bu olaylar, gerek dünya nüfusunun çoğunun doğrudan karşı karşıya kalması, gerekse de genellikle Müslümanların yoğun olarak yaşadığı coğrafyalarda cereyan etmesi bakımından önemlidir. Kaldı ki bu olaylarla birlikte, birlikte yaşama, farklılıklara saygı gibi konular da sosyal bilimlerin gündemine taşınmıştır. Bu çalışmada, İslam’ın birlikte yaşama kültürünün hutbeler üzerinden yeniden üretilmesi analiz edilecek ve hutbelerin söylem analizleri sosyolojik açıdan değerlendirilecektir. Bu bağlamda Cuma ve bayram namazlarında okunan hutbelerdeki “birlikte yaşama” söyleminin sosyolojik analizi yapılacaktır. Ayrıca “birlikte yaşama” ve “farklılıklara saygı” temalı hutbelerin söylem analizleri, bazı sosyal ve siyasal olaylar örnekliğinde tartışılacaktır. Bu amaçla 2013-2015 yılları arasında Cuma ve bayram namazlarında okutulan 87 hutbe incelenecektir. Bu hutbelerin yoğunlaştığı Suriye Meselesi, Suriyeli sığınmacılar, terör ve etnik çatışma gibi konular temelinde hutbelerin birlikte yaşama kültürünü inşa ettiği söylemler de sorgulanacaktır.