Horasan Türkçesinin Deregez Ağzına Ait Bir Metin: Ellahekber’e Selām / A Text of the Dargaz Dialect from Khorasan Turkic: Ellahekber’e Selām

Talip Doğan

Öz


Horasan Türkçesi, Türk dilinin Oğuz grubunun bir üyesidir. Horasan Türkçesini, İran’ın Kuzey Horasan ve Razavi Horasan eyaletlerinde konuşulan ağızlar topluluğu temsil etmektedir. Bu çalışmaya, bir Horasan Türkü olan Muhammed Arab Hedri’nin 2016 yılında yazmış olduğu Ellahekber’e Selām ‘Allahuekber’e Selam’ adlı şiir konu olmuştur. 109 kıtadan oluşan bu şiir, Şehriyâr’ın Héyder Baba’ya Selām adlı şiiri model alınarak yazılmıştır. Şair, söz konusu şiiri, Ellahekber dağıyla konuşmak suretiyle oluşturmuştur. Şiirde bir nostalji atmosferinde Deregez merkezli Horasan Türklüğünün hayatı anlatılmaktadır. Ellahekber’e Selām şiirinin dili, Horasan Türkçesinin Deregez ağzına aittir. Çalışma kapsamında şiir, şairin ses kaydından hareketle çeviri yazı alfabesiyle yazılmıştır. Şiir, aynı zamanda Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Metnin sunduğu malzemeyle Deregez ağzının ses ve biçim bilgisi özellikleri ortaya konulmuştur. Deregez ağzında, Eski Oğuz Türkçesindeki “olga-bolga” dilli (karışık dilli) eserlerde olduğu gibi, bol- ve ol- fiilleri bir arada kullanılmaktadır.


Anahtar Kelimeler


Türk lehçeleri, İran Türk ağızları, Horasan Türkçesi, Deregez ağzı.

Tam Metin:

PDF

Referanslar


“Güncel Türkçe Sözlük”. http://www.tdk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 2 Ekim 2018).

Arab Hedri, M. (2016). Deregez yār yār. Kum: Yâs-i Behşâyiş Yayınları.

Atıcı, A. (2018). İran Türk değişkelerindeki var/yok + iyelik yapısı üzerine eşzamanlı bir inceleme. Türkbilig, 35, 165-180.

Doerfer, G. (1978). Das chorasantürkische. TDAY-Belleten, 1977, 127-204.

Doerfer, G. (1987, Kasım). İran’da Türkler. Türk Dili, 431, 242-251.

Doerfer, G. (1998). Turkic languages of Iran. In L. Johanson & É. Á. Csató (Ed.), The Turkic Languages (pp. 273-282). London & New York: Routledge.

Doğan, T. (2016). Ġeşeng Ginle-Horasan Türkçesi üzerine bir inceleme. Ankara: Akçağ Yayınları.

Doğan, T. (2017). Horasan Türkçesinin Bocnurd ağzında {-(ı)ddı(r)} ve {-ūdi} yapıları. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 14 (2), 41-55.

Doğan, T. (2018a). İran Türklerinde ‘Héyder Baba’ya Selām’ın etkisiyle yazılan şiirlerdeki ortaklıklara dair. Yeni Türkiye (Türk Dili Özel Sayısı-I), 99, 497-515.

Doğan, T. (2018b). İran’daki Türkçe değişkelerde ḳ (art damak k’si) ünsüzünün gelişimi. XIII. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri Kitabı (s. 15-25) İçinde. Varşova/Polonya.

Gökdağ, B. A. ve Doğan, T. (2016). İran’da Türkler ve Türkçe. Ankara: Akçağ Yayınları.

Hamilton, J. R. (2011). İyi ve kötü prens öyküsü. (V. Köken, çev.). Ankara: TDK Yayınları.

Kâşgarlı Mahmud (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin). A. B. Ercilasun ve Z. Akkoyunlu (Yay. Haz.). Ankara: TDK Yayınları.

Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri (şekil bilgisi). Ankara: TDK Yayınları.

Orucov, E. vd. (2006). Azerbaycan dilinin izahlı lüğeti. Bakü: Milli Elimler Akademiyası.

Öztürk, R. (2016). Özbek Türkçesi el kitabı. Konya: Palet Yayınları.

Tekin, T. (2005). Türk dil ve diyalektlerinin yeni bir tasnifi. Makaleler 3: Çağdaş Türk Dilleri İçinde (s. 319-342). Ankara: TDK Yayınları.

Tekin, ve diğerleri. (1995). Türkmence-Türkçe sözlük. Türk Dilleri Araştırmaları, 8, Ankara: Simurg Yayınları.

Tietze, A. (2002). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı (Birinci Cilt A-E). İstanbul: Simurg Yayınları.

Timurtaş, F. K. (2005). Eski Türkiye Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Telif Hakkı (c) 2019 Talip Doğan

Lisans URL: https://creativecommons.org/licenses/by-nc/2.0/