Prens Sabahaddin Düşüncesinin Türk Sosyal ve Siyasal Düşünce Tarihindeki Temsiliyeti: Liberalizm mi? Muhafazakârlık mı? / Representation of Prince Sabahaddin’s Ideas in Turkish Social and Political Thought: Liberalism or Conservatism?

Öz

Prens Sabahaddin ülkemizde sosyolojinin ilk ve önemli kurucularındandır. Onun İlm-i İçtima’sı, Ziya Gökalp’ın İçtimaiyat’ı ile birlikte Türk sosyolojinde iki ana akım sosyoloji ekolünden biri olagelmiştir. Prens Sabahaddin ismi sosyolojinin yanı sıra aynı zamanda Türk siyasetinin de önemli isimlerinden biri olarak bilinmektedir. 1902’deki I. Jöntürk Kongresi’yle başlayan merkeziyetçiler ve adem-i merkeziyetçiler ayrımından bu yana, Prens Sabahaddin Türk siyasal düşünce hayatında liberal bir düşünce geleneğinin öncülerinden kabul edilmektedir. Merkeziyetçi/otoriter iktidar biçimleriyle olan siyasi mücadelesi göz önüne alındığında liberalizm içerisinde değerlendirilebilecek olan Prens Sabahaddin düşüncesi, müntesibi olduğu ‘Sosyal Bilim’ Ekolü’nün fikriyatı ile birlikte ele alındığında ise belirgin olarak muhafazakâr öğeler barındırmaktadır. Prens Sabahaddin’in ‘Sosyal Bilim’ anlayışının bizzat ideolojileri dışlayan tutumuna karşın, onun hem liberalizmin hem de muhafazakâr ideolojinin kimi öğretilerini ülkenin düşünce sistemine bilinçsizce de olsa taşıdığı ve bu bağlamda her iki ideoloji içerisinde de konumlandırılabileceği düşünülebilir.