Kız-Kadın Kimliğinin Oluşumu ve Kadına Bakış Bağlamında Toplumsal Algıya Yön Veren Atasözleri / Proverbs Leading Social Perception in the Context of Perspective on Woman and Formation of Girl-Woman Identity
Öz
Her milletin, derinliği, eskiliği, yeniliği tartışılmaksızın sosyal hayat içinde var olan veya izleri görülen kültürel kodları bulunmaktadır. Bu kodlar, en eski çağlardan beri toplumsal algıyı yöneten ve yönlendiren gizli işlevlere sahiptir. Halkbiliminin inceleme alanına giren her ürün aslında ait olduğu milletin; hayata bakışını, algısını, felsefesini, inancını, müziğini, estetik anlayışını, topyekûn kültürel kodlarını taşıyıp yansıtmaktadır. Fakat sözel edebiyat ürünü olan atasözlerinin diğer türlere göre toplumsal kimliği inşa ve toplumsal algıya etki bağlamında daha belirgin bir işlevi olduğu düşünülmektedir. Atasözleri, kadim zamanlardan bu yana oluşmuş tecrübelerin aktarılmasında, ataların da içinde yaşadığı sosyo-kültürel ortamın getirileri dâhilinde ortaya çıkmış ve sosyal psikolojiyi de yansıtan vazifeler üstlenmiştir. Bu açıdan bakıldığında çalışmada, atasözlerinin incelenebileceği onlarca husus arasından ‘kadın’ ve ‘kadın algısı’ eksenli bir konu tercih edilmiştir. Türk kültüründe kız (bekâret olgusu) ve kadın algısı her zaman var olmakla birlikte, anaerkil bir yapıdan ataerkil yapıya geçiş serüveninde kadının konumu ve toplumun kadın algısı değişip dönüşmüş, toplumsal hayatla birlikte farklılaşmış, bu değişim atasözlerine de yansımıştır. Buradan hareketle en eski kaynaklardan başlamak üzere atasözü kitapları, derleme kayıtları taranmış ve konuyla ilgili atasözleri belirlenmiştir. Çalışmada, elde edilen veriler, ‘toplumsal bellek’-‘kültürel bellek’ ekseninde değerlendirilerek, atasözlerinin kız-kadın kimliğinin inşası ve algılanması bakımından taşıdığı mesajlar ile toplumun bilinçaltına etki ediş şekli çeşitli açılardan irdelenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Aksoy, Ömer Âsım (1988). Atasözü ve Deyimler Sözlüğü I Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Arat, Reşit Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig III İndeks. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.
Argunşah, Mustafa (2017). “Türkiye Türkçesindeki Kadınla İlgili Temel Söz Varlığının Tarihî Gelişimi”. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatında Kadın Sempozyumu Bildiriler Kitabı. haz. M. Fatih Köksal vd. 4-6 Mayıs 2017. Ankara: KİBATEK Yay. 81-105.
Arıkan, Tufan [Derleyen] (1994). “Atasözü”. [Kaynak kişi: Fatma Soyer, Derleme Tarihi: 10.2.1994, derleme yeri: Ödemiş/İzmir]. SÜ Türk Halk Kültürü Uygulama ve Araştırma Merkezi. kayıt no: 1098.
Assmann, Jan (2001). Kültürel Bellek. İstanbul: Ayrıntı Yay.
Atalay, Besim (1991). Dîvânu Lugâti’t-Türk Dizini C. 4. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Bayar, Nevnihal (2006). Açıklamalı Yeni Kelimeler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınevi.
Boratav, Pertev Naili (1978). Türk Halkbilimi I-100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Budak, Selçuk (2003). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yay.
Cevizci, Ahmet (2002). Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yay.
Çobanoğlu, Özkul (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
Delil, Mecdettin Ahmet (1964). “Türk Şeceresi (Şecere-i Türk) -5- Kırk Yaşına Kadar Cengiz”. Tarih Konuşuyor I (5): 389.
Durkheim, Emil (2006). Toplumsal İş Bölümü. çev. Özer Ozankaya. İstanbul: Cem Yay.
Elçin, Şükrü (2001). Türk Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yay.
Ercilasun, Ahmet Bican-Ziyat Akkoyunlu (2014). Divânu Lügati’t-Türk Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Ergin, Muharrem (1999). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yay.
Eyüboğlu, E. Kemal (1973). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
Gönen, Sinan (2011). Batı Türklerinin Manzum Atasözleri. Konya: Kömen Yayınevi.
Gülensoy, Tuncer (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü C. I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Karabaş, Seyfi (1999). “Dilbilim ile Budunbilim Arasındaki İlişki”. Bütüncül Türk Budun Bilimine Doğru. İstanbul: Yapı Kredi Yay. 377-386.
Kurt, İhsan (1991). Türk Atasözlerine Psikolojik Bir Yaklaşım. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Okray, Zihniye (2015). “Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadın İmgesi”. EUL Journal of Social Sciences (VI-I) June 2015-LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi. Haziran 2015: 94-102.
Ong, Walter J. (2007). “Sözlü Kültürün Psikodinamiği”. Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. çev. Sema Postacıoğlu Banon. İstanbul: Metis Yayınevi.
Ritzer, George-Jeffery, Stepnisky (2014). Sosyoloji Kuramları. çev. Himmet Hülür. Ankara: De ki Basım Yayın Ltd. Şti.
TDK-Türk Dil Kurumu (1969). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Telif Hakkı (c) 2018 Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD) / Selçuk University Journal of Faculty of Letters

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.