ADIYAMAN ÜRYAN BABA EFSANESİ’NİN YÖREYE TOPLUMSAL YANSIMALARI VE ÜÇ YENİ EŞ METNİ / SOCIAL REFLECTIONS OF ADIYAMAN URYAN BABA LEGEND AND İTS THERE NEW VARIANCES

Necdet TOZLU

Öz


Bu makalede, Adıyaman’ın Anadolu coğrafyası ve tarihî bütünlüğü içindeki yeri ve önemi belirtilerek kadim dinî inanç ve kültürel zenginliklerine dikkat çekilmiştir. Adıyaman’ın Üryan Baba efsanesi ele alınmış ve bu efsanenin yöre halkının genel yaşam biçimine yansıması üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Ardından Üryan Baba efsanesinin tahlil denemesi yapılarak yöre insanı üzerindeki etkileri yorumlanmıştır. Adı geçen efsanenin yöreden derlediğimiz üç yeni eş metni efsane dünyamıza kazandırılmıştır. Söz konusu efsanelerin yayılma alanları belirtilerek tip ve motif açısından Anadolu’daki diğer eş metinleri ile karşılaştırılmış, bunların birçok yönden benzer özellik taşıdığı görülmüştür. Anadolu efsanelerindeki bu ortak motiflerin Anadolu kültürünün oluşmasına katkısı da anlatılmaya çalışılmıştır.


Anahtar Kelimeler


Adıyaman efsaneleri; Üryan Baba; Hacı Ali Baba; Mühürlü Tabak; Hacı Musa; motif; tip; eş metin

Tam Metin:

PDF

Referanslar


ABERLE, David F., (1961), “Culture and Socialization,” in Psychological Anthropology: Aproaches to Culture and Personality, (edited by F. Hsu. Homewood): Dorsey Pres.

BEĞENÇ, Cahit, (1974), Anadolu Mitolojisi, İstanbul: MEB.

BOZKURT, Seyfi, (2007), Kahramanmaraş Efsaneleri, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).

CEBECİOĞLU, Ethem, (2004), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Anka Yay.

COMMELİN, P., (1956 ), Mithologie / Grecque et Romaine, Paris: Classıques Garnier.

DEVELLİOĞLU, Ferit, (1980), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Doğuş Matbaası.

GÖNEN, Sinan, (2007), “Tayyimekân ve Tayyizaman Bağlamında Lâdikli Ahmet Ağa İle İlgili Efsanelerin Çözümlenmesi”, Millî Folklor, S.76.

GÜLENSOY, Tuncer, (1992), “Tunceli Efsanelerinin Tip-Motif Yapısı İle ‘Munzur Efsanesi’nin Anadolu Varyantları”, 4. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, C.2, Ankara.

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ, (1990), Efsanelerimiz / İnönü Ünv. Efsane Yarışması, (hzl. Cahit Kavcar- Mehmet Yardımcı), Malatya: İnönü Ünv. Basımevi.

MALİNOWSKİ, Bronulaw, (1998), İlkel Toplum, (çev. Hüseyin Portakal), Ankara: Öteki Yay.

HAVİLAND, William A., (2002), Kültürel Antropoloji, (Çev. H. İnaç – S. Çiftçi), İstanbul: Kaknüs Yay.

OCAK, Ahmet Yaşar, (1983), Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri, İstanbul: Bayrak Yayımcılık.

PALA, İskender, (1995), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Anlara: Akçağ Yay.

SAKAOĞLU, Saim, (1989), 101 Anadolu Efsanesi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

SAKAOĞLU, Saim, (1997), “Bir Efsane, İki Tip, Bir Motif: Şeyh Bilecan ve Memik Dede Efsaneleri”, Selçuk Ünv. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.4.

SAKAOĞLU, Saim, (2009), “Polonya Türklerinden Bir Efsane” Efsane Araştırmaları, Konya: Kömen Yayınevi.

ŞİMŞEK, Esma, (2008), “Munzur’dan Amanoslara / Çoban Menkabelerine Yansıyan Birliktelik”, Vll. Hatay Tarih ve Kültür Sempozyumu, Yayımlanmamış Bildiri, Hatay.

SÖZLÜ KAYNAKLAR

Kaynak Kişiler

Adıc- Soyadı Kimden Derlediği Doğum Yeri Yaş Mesleği Öğrenim Durumu

Bahri PEKTAŞ (B.P.) Zeliha BERK Adıyaman 75 Ev Hanımı İlkokul

Bilal DEVRAN (B.D.) Mehmet DEMİR Adıyaman 58 Çiftçi İlkokul

Halit YILDIRIM (H.Y.) Sultan YILDIZ Adıyaman 65 Ev Hanımı İlkokul

Emine GÜLTEKİN (E.G.) M.Emin GÜLTEKİN Adıyaman 3 Emekli İşçi İlkokul


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Telif Hakkı (c) 2012 Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi



Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.