Azm-zâde İsmail Paşa’nın Azli ve Mallarının Müsaderesi / Dismissal of Azm-zâde Ismail Pasha and Confiscation of His Properties

Günay Korkmaz Samıkıran

Öz


Azm-zâde İsmail Paşa Kudüs, Gazze, Nablus sancaklarının mutasarrıflığında, Trablusşam ve Şam eyaletlerinin valiliğinde bulunmuş, cerdeye başbuğluk yapmış ve hac emirliği yapmış bir şahsiyettir. 1730 İsyanının ardından İsmail Paşa’nın görevine son verilerek hapsine ve mallarının müsaderesine karar verilmiştir. Ayrıca bu azil kararı sadece İsmail Paşa’ya değil Azm-zâde Ailesi’ne de tatbik edilmiştir. Aziller hakkında kaynaklarda farklı gerekçeler ileri sürülse de İsmail Paşa’nın azlini tek bir nedene bağlamak mümkün değildir ve devletin İsmail Paşa için verdiği azil kararındaki maddeler pek ikna edici görünmemektedir. Nihayetinde ise İstanbul’da sükûnetin sağlanmasıyla Şam’da Azm-zâde yönetimi İsmail Paşa’nın kardeşi Süleyman Paşa ile devam etmiştir. Bu da ailenin bölgedeki etkisini göstermesi bakımından önemlidir. Bu çalışma Azm-zâde İsmail Paşa’nın azli meselesine odaklanmakta, müsadere olunan mallarını ve müsadere esnasında yaşanan meseleleri Osmanlı Arşivine ve diğer kaynaklara istinat etmek suretiyle incelemektedir.

Anahtar Kelimeler


Şam, Azm-zâde, İsmail Paşa, 1730 İsyanı, müsadere.

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Arşiv Kaynakları

Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA)

Ali Emiri Tasnifi Sultan Ahmed III (AE.SAMD.III): 230/22106; I. Mahmud (AE.SMHD.I): 22/1297, 151/11244, 197/15412, 258/21036.

Bâb-ı Âsafî Divan-ı Hümayun Mühimme Defterleri (A.DVN.MHM.d.): 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136.

Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi Defterleri (D.BŞM.d): 1723; Muhallefat Halifeliği (D.BŞM. MHF): 25/45; Muhallefat Halifeliği Defterleri (D.BŞM. MHF.d): 12434.

Cevdet Dâhiliye (C.DH): 229/11402, 338/16853;

Evkaf (C.EV): 482/24368, 515/26008;

Maliye (C.ML): 457/18511.

İbnü’l-Emin Tasnifi Maliye (İE.ML): 77/7201, 120/11332, 121/11512, 105/9962.

Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri (TS.MA.d): 2589, 2375.

Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (TS.MA.e): 801/15.

Araştırma ve İnceleme Eserler

Abdi Tarihi, (1943). 1730 Patrona ihtilali. F. R. Unat (Yayınlayan), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Abid, M. G. (2004). Târîhü Dımaşk 1137-1170/1724-1756, dırâsetü ictimâ‘iyyetü iktisâdiyyetü ‘ümrâniyyetü min hilâli vesâ’iki’l-mehâkimi’ş-şer‘iyyeti. Câmi‘atü Dımaşk Külliyetü’l-Edâbi ve’l-‘Ulûmi’l-İnsâniyyeti Kısmü’t-Târihi, el-‘Âmmü’d-Dırâsî.

Aktepe, M. M. (2016). Patrona isyanı (1730) (1. bs). Ankara: Altınordu Yay.

Aydın, G. (2017). Divan şairinin dünyasına zamanın kadranından bakmak: Bosnalı Sâbit’in eserlerinde saat çeşitleri ve koyun saatinin gizemi. Jornal of Turkish Language and Literature. 3(1), 8-23.

Aytaç, İ. (2013). Elazığ müzesindeki Osmanlı dönemi eşik ve seccade halıları. Arış Dergisi. 9, 12-33.

Ayverdi, İ. (2011). Misalli büyük Türkçe sözlük (C. 1-3). İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.

Başbuğ, H. (1986). Aşiretlerimizde at kültürü. İstanbul: Türk Dünyası Vakfı Yay.

Batur, S. (2001). Topkapı Sarayı Müzesi Türk ve İslâm eserleri müzesi askerî müze ve özel koleksiyonlardan örneklerle tombak sanatı. Sanat, Kültür, Antika. 20, 66-81.

Bozkurt, N. (1993). Çadır. İslam ansiklopedisi (C. 8, s. 158-162). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Çürük, C. (1993). Çadır. İslam ansiklopedisi (C. 8, s. 162-164). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Dingeç, E. (2011). 18. yüzyılın ikinci yarısında saray atlarının binit takımları. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(20), 1-20. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosbilder/issue/23130/247049. Erişim tarihi: 12.01.2022.

Doğan, M. N. (2014). Şeyh Galib’in Nabî’ye yönelttiği tenkidler. Vefatının 300. Yıldönümünde Şair Nâbî Sempozyumu Bildirileri, (s. 405-417). Ankara. Erişim adresi: http://isamveri.org/pdfdrg/D234605/2014/2014_DOGANMN.pdf. Erişim tarihi: 18.01.2022.

Erken, A. (2017). XVIII. yüzyıl Osmanlı Şam valilerinin emirü’l-hacc olarak hizmetleri (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.

Güneş Yağcı, Z. (2020). Kırım tereke defterleri üzerine mülahazalar. Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 6(2), 17-45. doi: 10.30517/cihannuma.843115.

İnalcık, H. (2021). Devlet-i ‘aliyye -Osmanlı İmparatorluğu üzerine araştırmalar-V. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.

İpşirli, M. (1993). Cerde. İslam Ansiklopedisi (C. 7, s. 392-393). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Karaca, A. (2000a). Azmzâde (Kemikoğlu) Mehmed Paşa (1731-1783). A. Aköz & B. Ürekli & R. Özcan (Haz.), Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi Bildirileri içinde (s. 407-423). Konya.

Karaca, A. (2000b). Azm/Kemikoğlu Ailesi. T. Gökçe (Haz.), Uluslararası Osmanlı Tarihi Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 387-404). İzmir.

Karahasanoğlu, S. (2012). Osmanlı uygulamasında müsadere: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’ya ait muhallefat zaptı örneği. (C. 7, 1. bs). A. Öger (Ed.), 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 179-205). Ankara: Nevşehir Üniversitesi Yay.

Koç, Y. (2022). Şam valiliğine giden yol: ‘Azm-zâde İsmail’in Şam valiliği öncesi kariyeri. Şarkiyat Mecmuası (Journal of Oriental Studies), 40, 253-285. doi. 10.26650/jos.1080824.

Korkmaz Samıkıran, G. (2020). Şam Hazinesi’nin h. 1152 (m. 1739-40) tarihli muhasebe icmali. Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 6(2), 205-230. doi: 10.30517/cihannuma.843162.

Korkmaz Samıkıran, G. (2021). XVIII. yüzyılda Şam Hazinesi (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.

Marino, B. (2010). Les constructions d’Isma‘il Pacha Al-‘Azm a Damas (1137-1143/1725-1730). P. Sluglett & S. Weber (Ed.), Syria and Bilad al-Sham Under Ottoman Rule, Brill, Leiden-Boston, 241-268.

Masters, B. (2012). Halep: Osmanlı imparatorluğu’nun kervan kenti. Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti Halep, İzmir ve İstanbul. (S. Yalçın, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yay. 19-94.

Öztoksoy, Ö. N. (2007). 16-18. yüzyıl Osmanlı Hint-Babür kumaş sanatları etkileşimleri (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.

Öztürk, T. (2008). Kadı sicillerindeki bazı muhallefatlara göre Trabzon’da temizlik ve vücut bakım malzemeleri (1700-1750). Osmanlı Araştırmaları, 32, 249-282. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/oa/issue/10946. Erişim tarihi: 16.03.2022.

Öztürk, T. (2011). Osmanlıların kuzey ve doğu seferlerinde savaş ve Trabzon. Trabzon: Serander Yay.

Rafeq, A. (1970). The province of Damascus 1723-1783. Beirut.

Sahillioğlu, H. (1976). 1683-1740 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu hazine gelir ve gideri. VIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri içinde (s. 1389-1406). Ankara.

Samıkıran, O. (2013). Osmanlı idaresinde Şam (1750-1800) (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.

Şemseddin Sami, (1999). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yay.

Schilcher, L. S. (1985). Families in politics (Damascene factions and estates of the 18th and 19th Centuries). Stutgart: Steiner Verlag Weisbaden.

Sertoğlu, M. (1986). Osmanlı tarih lûgatı. İstanbul: Enderun Kitabevi.

Shamir, S. (1961). The walis of Syria 1724-1785 (the period of dynastic succession in the government of the walâyhs Damascus, Sidon, and Tripoli). Princeton University.

Sevinç, T. (2013). Şam Valisi Emirü’l-Hac Süleyman Paşa’nın muhallefatı (1743-1744). Belleten, 77(279), 467-522.

Şeyh Ahmet el-Bedirî el-Hallâk, (1995). Osmanlı taşra hayatına ilişkin olaylar, Berber Bedirî’nin günlüğü (1741-1762) (Hasan Yüksel Çev.), Ankara: Akçağ Yay.

Telci, C. (2007). Osmanlı Devletinde 18. yüzyılda muhallefat ve müsadere süreci. Tarih İncelemeleri Dergisi, 22(2), 145-166.

Yıldırım, M. Z. (2002). 1724-1727 İran seferleri sırasında askeri hazırlıklar ve aksaklıklar. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 139-153. Erişim adresi: https://sbd.aku.edu.tr/IV1/13MehmetZahit%20YILDIRIM.pdf. Erişim tarihi: 08.02.2022.

Yılmaz, N.  Koyuncu, A. (2013). Belenbaşı Köyü (İzmir-Buca) düz dokuma örneklerinden yastıklar. Arış Dergisi, 9, 92-103.

Yılmaz, S. (1992). XVIII. yüzyıl tekstil dünyasından: Hindistan ve Osmanlı İmparatorluğu’nun pamuk-ipek karışımı kumaşları. Belleten, 56(217), 775-808.

Elektronik Kaynak

https://kumasgelsin.com›kumas›taslanmis-tensel-kumas. Erişim tarihi: 23.03.2022.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Telif Hakkı (c) 2023 Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi

Lisans URL: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.