Kanunî’nin Şiir ve Şair Sevmeyen Paşaları: Rüstem Paşa ve Ayas Paşa / Pashas of Suleiman The Magnificent Who Disliked Poetry and Poets: Rüstem Pasha and Ayas Pasha

Vesile Albayrak Sak

Öz


Osmanlı Devleti’nin her yönden yükseliş dönemi olan Kanunî dönemi klasik Türk edebiyatının Bâkî, Fuzûlî, Zâtî, Hayâlî, Taşlıcalı Yahya, Lâmiî Çelebi gibi tanınmış şairlerinin yaşadığı bir yüzyıl olmuştur. Döneminin şairlerini seferlerde dahi beraberinde götürüp caizelerle desteklemekten geri durmayan Kanunî, hamilik geleneğini de layıkıyla yerine getirmiştir. Ne var ki döneminin iki paşası Rüstem Paşa ve Ayas Paşa bu geleneği yerine getirmedikleri gibi şairlere bağlanan ulufe, salyâne gibi gelirleri de kesmiştir. Rüstem Paşa Şehzade Mustafa’nın öldürülmesi hadisesinde dahli olduğu düşüncesiyle katil olayının tarihine mekr-i Rüstem şeklinde tarih düşürülmüş devlet adamıdır. Kaynaklarda iyi tedbir sahibi, tutumlu, zengin, yararlı düşünceli gibi sıfatlarla tavsif edilmiş aynı zamanda “şairlerden hoşlanmayan” ifadesi de kendisi için kullanılmıştır. Ayas Paşa ise “saltanata yararları olmadığı” düşüncesiyle şairlere ödenek ayrılmasının gereksiz olduğunu savunmuştur. Çalışmamız bu görüşleri sebebiyle Kanunî döneminin bu iki veziriazamının öfkesine maruz kalıp himaye geleneğinden mahrum bırakılan şairlerimizi incelemeyi ve himayenin şiir sanatı üzerindeki etkisini analiz etmeyi esas almaktadır.

Anahtar Kelimeler


Klasik Türk şiiri, hamilik, Rüstem Paşa, Ayas Paşa.

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Afyoncu, E. (2014). Venedik elçilerinin raporlarına göre Kanunî ve Şehzade Mustafa. İstanbul: Yeditepe Yay.

Akarsu, K. (1989). Za’îfî Divanı (metin-tahlil ve sistematik indeks) (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp

Akyüz, K., Beken, S., Yüksel S. ve Cunbur, M. (1990). Fuzûlî Divanı. Ankara: Akçağ Yay.

Albayrak Sak, V. (2023). Destandan gerçeğe: İran mitolojisinde hile Sembolü Rüstem ve Rüstem Paşa. Belgü, Özel Sayı, 256-265. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/belgu/issue/75908/1198248

Alderson, A. D. (2018). Osmanlı hanedanının yapısı. İstanbul: Alfa Yay.

Altaylı, Y. (2006). Budin Beylerbeyi Arslan Paşa 1565-1566. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 1-19. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/114086

Babinger, F. (1992). Osmanlı tarih yazarları ve eserleri (Coşkun Üçok, çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Barkan, Ö. L. (1957-1958). 954-955 (1547-1548) mali yılına ait bir Osmanlı bütçesi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 1-4, 219-276. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/8956

Busbecq, O. G. (1939). Türk mektupları (Hüseyin Gazi Yurdaydın, çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.

Çavuşoğlu, M. (1977).Yahyâ Bey dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.

Dağlar, A. (2013). Türkçe mektupları ışığında Ebussuud Efendi’nin beşerî münasebetleri. Osmanlı Araştırmaları/The Journal Studies XLI, 279-320. Erişim adresi: http://www.isam.org.tr/documents/_dosyalar/_pdfler/osmanli_arastirmalari_dergisi/osmanl%C4%B1_sy41/2013_41_DAGLARA.pdf

Durmuş, T. I. (2020). Yöneticilere sunulan kasideler üzerinden Osmanlı edebî himaye geleneğinin seyri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 25, 191-275. Erişim adresi: http://www.devdergisi.com/Makaleler/1213352376_3.pdf

Emecen, F. M. (2011). Osmanlı sultanları I. İstanbul: İSAM Yay.

Erkan, D. (2005). Matrakçı Nasuh’un Süleyman-nâmesi (1520-1537) (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp file:///C:/Users/acerr/Downloads/209737.pdf

Gökbilgin, M. T. (1956). Rüstem Paşa ve hakkındaki ithamlar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, VIII, 11-50. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/10155

Gökkaya, R. (2017). 16. asır şairlerinden Seyrî ve Dîvân’ı (İnceleme-Metin-Dizin) (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.

Gökyay, O. Ş. (2008). Tanzimat Dönemine değin mektup. Türk Dili Mektup Özel Sayısı, 274, 39-43.

Hammer, J. V. (1990). Büyük Osmanlı tarihi (Mehmed Ata, çev.). İstanbul: Üçdal Neşriyat.

İnalcık, H. (2018). Şair ve patron. Ankara: Doğubatı Yay.

İnalcık, H. (2021). Has-bağçede ‘ayş u tarab. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.

İpekten, H. (1991). Fuzûlî hayatı, sanatı, eserleri. Ankara: Akçağ Yay.

İpekten, H. (1996). Divan edebiyatında edebî muhitler. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.

İsen, M. (1990). Latîfî tezkiresi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

İsen, M. (1994a). Künhü’l-Ahbâr’ın tezkire kısmı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.

İsen, M. (1994b). Acıyı bal eylemek Türk edebiyatında mersiye. Ankara: Akçağ Yay.

Kaplan, Y. (2015). Seyrî ve Halep şehrengizi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi XIV, 67-92. Erişim adresi: http://www.devdergisi.com/Makaleler/1851729446_4.pdf

Kavruk, H. & Selçuk B. (2017). Filibeli Vecdî dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55912,filibeli-vecdi-d”ivanipdf.pdf?0

Kılıç, F. (2020). Âşık Çelebi Meşâirü’ş-Şu‘arâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.

Köksal, F. (2017). Mecma’ü’n-Neza’ir (İnceleme-Tenkitli Metin). Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun-nezair-edirneli-nazmi-pdf.pdf?0

Kurnaz, C. (1998). Hayâlî Bey. İslam ansiklopedisi, (C. 17, s. 5-7). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Kurtoğlu, O. (2017). Zâtî dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Küçük, S. (2011). Bâkî dîvânı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.

Küçükdağ, Y. (2007). Pîrî Mehmed Paşa. İslam ansiklopedisi. (C. 34, s. 80-81). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Kütükoğlu, B. (1991). Ayas Paşa. İslam ansiklopedisi (C. 4, s. 202-203). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Nas, Ş. K. (2018). Celîlî Divanı. Konya: Palet Yay.

Ördek, Ş. (2014). Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim adresi: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-isfendiyarzade-semsi-

Şentürk, A. A. (1998). Taşlıcalı Yahyâ Beğ’in Şehzade Mustafa Mersiyesi yahut Kanunî hicviyesi. İstanbul: Enderun Yay.

Tarlan, A. N. (1992). Hayâlî Divanı. Ankara: Akçağ Yay.

Uzun, M. İ. (2008). Rızâyî Mahmud Baba Efendi. İslam ansiklopedisi (C. 35, s. 71-72). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Uzunçarşılı, İ. H.(1983). Osmanlı Tarihi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Üst, S. (2018). Edirneli Nazmî dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57766,edirneli-nazmi-divanipdf.pdf?0

Üzümcü, M. A. (2008). Kitâb-ı Sergüzeşt-i Za’îfî (İnceleme, Metin, Nesre Çeviri, İndeks) (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp

Yurdaydın, H. G. (1963). “Murâdî ve Eserleri”. Belleten, C. XXVII, 453-466.

Yücel, Y. (1991). Kanuni ile 46 Yıl. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Telif Hakkı (c) 2023 Vesile Albayrak Sak

Lisans URL: https://creativecommons.org/licenses/by-nc/2.0/