Velid b. Abdülmelik Dönemi İmar Faaliyetleri / Construction Activities in the Period of Walid ibn Abd al-Malik

Mehmet Şimşir, Kemal Demir

Öz


Emevîlerin altıncı halifesi Velid b. Abdülmelik, hem kendi döneminde hem de sonraki süreç üzerinde önemli tesirler bırakan etkili bir kimsedir. Onun zamanında gerçekleştirilen fetih hareketleri sonucunda devletin siyasî sınırları doğuda Çin, batıda İspanya toprakları, kuzeyde İç Anadolu ve Kafkasya bölgesine kadar genişlemiştir. Bu sayede devletin gelirleri artmış ve hazinesi zenginleşmiştir. Velid b. Abdülmelik döneminde Ürdün ve Filistin topraklarını kapsayan bölge başta olmak üzere devletin birçok yerinde yoğun bir inşa faaliyetine girişilmiştir. Camiler, kasırlar inşa edilmiş, yeni şehirler kurulmuş, bazı bölgeler ihya edilmiş ve bazı eski yapılar onarılmıştır. Bu çalışmada Emevî halifesi Velid b. Abdülmelik döneminde (86-96/705-715) meydana gelen imar faaliyetleri üzerinde durulmuş, on yıllık süreç içerisinde yapılan imar faaliyetlerinin İslam sanat anlayışından ziyade daha çok nerede, ne zaman ve ne amaçla yapıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Nitel araştırma yöntemi kullanılan çalışmada, öncelikli olarak literatür taraması yapılmış ve konuyla ilgili bilgi veren temel kaynaklar ile güncel araştırmalar tespit edilmiştir. Bu kaynaklardan doküman inceleme tekniğiyle elde edilen veriler betimsel olarak analiz edilmiştir. Tarihsel bilgileri ortaya koymanın yanı sıra konuyla ilgili yeni ve özgün çıkarımlarda bulunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler


Emevîler, Velid b. Abdülmelik, imar faaliyetleri, cami, kasır.

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Abu’l-Farac, G. (1987). Abu’l-Farac tarihi. (Ö. R. Doğrul, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Akkuş, M. (2012). Emevi halifelerinin ölüm sebepleri. İSTEM, 20, 219-243. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/istem/issue/26547/279554.

Altınay, R. (2006). Emevîlerde günlük yaşam. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

Arslantaş, N. (2005). Emevîler döneminde Yahudiler. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.

Aslanapa, O. (1969). Türk ve İslâm sanatı. 3 Cilt. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.

Aycan, İ. (2000). Emeviler dönemi kültür hayatında bazı beşerî ilimlerin tarihsel gelişimi. Dini Araştırmalar, 2(6), 213-221. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/da/issue/4443/61226.

Aycan, İ-Sarıçam, İ. (1993). Emevîler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Bacharach, J. L. (1996). Marwanid Umayyad building activities: speculations on patronage. Muqarnas, 13, 27-44. doi: 10.2307/1523250.

Bahşel, Ebü’l-Hasen Eslem b. Sehl. (1967). Târîhu Vâsıt. (Kurkîs Avvâd, thk.). Beyrut: Âlemü’l-Kütüb.

Barthold, V.V. (1984). İslâm medeniyeti tarihi. (M. F. Köprülü, Çev.). 6. Baskı. Ankara: DİB Yayınları.

Beksaç, E. (1995). Emeviler-sanat. İslam ansiklopedisi (C. 11, s. 104-108). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Beksaç, E. (1998). Hırbetü’l-Minye. İslâm ansiklopedisi (C. 17, s. 327-328). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Beksaç, E. (2002). Kusayru Amre. İslâm ansiklopedisi (C. 26, s. 461-462). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ. (1988). Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Dâru Mektebeti Hilal.

Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ. (1996). Ensâbü’l-eşrâf C. I-XIII. (S. Zekkâr-R. Ziriklî, thk.). Beyrut: Dâru’l-Fikr.

Bostanzâde Yahya Efendi. (2016). Duru tarih. (N. Sakaoğlu, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.

Bozkurt, N. (2004). Mescid-i Aksâ. İslâm ansiklopedisi (C. 29, s. 268-271). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Bozkurt, N.-Küçükaşcı, M. S. (2004). Mescid-i Nebevî. İslâm ansiklopedisi (C. 29, s. 281-290). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Brockelmann, C. (1964). İslâm milletleri ve devletleri tarihi. (N. Çağatay, Çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.

Can, Y. (2008). İslâm’ın üç kutsal mabedi. İstanbul: Ensar Neşriyat.

Can, Y. (2019). Erken dönem İslam sanatı. A. Dündar (Ed.), Türk İslam sanatları tarihi el kitabı içinde (s. 135-158). Ankara: Grafiker Yayınları.

Can, Y.-Gün, R. (2006). Ana hatlarıyla Türk İslam sanatları ve estetiği. İstanbul: Kayıhan Yayınları.

Cehşiyârî, Ebu Abdullah b. Muhammed. (1980). Kitabu’l-vüzerâ ve’l-küttâb. (Mustafa es-Sekkâ vd., thk.). Mısır: Mektebetü Mustafa el-Bâbî.

Çam, N. (1994). İslâm’da sanat-resim ve mimari. Ankara: Elektronik İletişim Ajansı.

Çapan, F. (2019). İslam dünyası’nda bimaristanlar ve gelişme süreçleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(3), 1205-1219. doi: 10.21547/jss.492008.

Çelik, Y. (2017). Velid b. Abdülmelik döneminde sosyal hizmet uygulamaları. İSTEM, 30, 355-369. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/istem/issue/33566/340967.

Danişmend, İ. H. (1977). İslâm medeniyeti. İstanbul: Yağmur Yayınları.

Demirci, M. (2007). Emevîler döneminde aşağı Irak’ta (Sevâd) büyük çiftliklerin doğuşu ve gelişimi. İSTEM, 9, 61-82. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/istem/issue/26536/279359.

Diez, E. (1997). Mihrab. MEB İslâm ansiklopedisi (C. 8, s. 294-301). Eskişehir: AÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.

Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvûd. (1960). Ahbârü’t-tıvâl. (C. Şiyâl, thk.). Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabî.

Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed. (t.y.). Târîhu’l-hamîs fî ahvâli enfesi nefîs. Beyrut: Dâru Sâdır.

Durant, W. (1974). İslâm medeniyeti. (O. Bahaeddin, Çev.). İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları.

Ebü’l-Fidâ, İmâdüddîn İsmâil. (2017). Ebü’l-Fidâ coğrafyası. (R. Şeşen, Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.

Ebü’l-Fidâ, İmâdüddîn İsmâil. (t.y.). Muhtasar fi ahbari’l-beşer. y.b.y.: Matbaatu Mısrıyye.

Eker, A. F. (2010). İbn Rüsteh’in “A’lâki’n-Nefîse adlı eseri (Yayınlanmış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.

Erkoçoğlu, F. (2009). Abdullah b. Abdülmelik b. Mervan, hayatı ve faaliyetleri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(1), 181-214. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cuifd/issue/4284/255136.

Erkoçoğlu, F. (2011). Emevî Devleti’nin dönüm noktası ve Abdülmelik b. Mervân (65-86/685-705). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Erkoçoğlu, F. (2021). Emevîlerde imâr faaliyetleri. A. Demircan (Ed.), İslâm tarihi ve medeniyeti C. 3 içinde (s. 497-523). İstanbul: Siyer Yayınları.

Erkoçoğlu, F. vd. (2011). Emeviler dönemi bilim, kültür ve sanat hayatı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

Ettinghausen, R., Grabar, O., Jenkins, M. (2001). Islamic art and architecture 650-1250. New Haven and Londra: Yale University Press.

Eyice, S. (1997). Mescid. MEB İslâm ansiklopedisi (C. 8, s. 1-118). Eskişehir: AÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.

Ezrakî, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdullah. (2003). Ahbâru Mekke. (Abdülmelik b. Abdullah b. Dehîş, Thk.) b.y.y.: Mektebetü’l-Esedî.

Fayda, M. (1988). Abdurrahman b. Hâlid b. Velîd. İslâm ansiklopedisi (C. 1, s. 162-163). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Flood, F. B. (2001). The great Mosque of Damascus studies on the makings of an Umayyad visual culture. Leiden: Brill.

Fowden, G. (2004). Art and the Umayyad elite in late antique Syria Qusayr ‘Amra. Los Angeles: University of California Press.

Friedman, Z. (2015). The ship depicted on north colonnade of the Great Mosque at Damascus: a Nilotic theme or the representation of Paradise. Journal of Mosaic Research, 8, 17-31. doi: 10.26658/jmr.306313.

Gökçe, M. N. (2019). Fethinden Abbasilere kadar Dımaşk (636-750) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.

Grabar, O. (2017). İslam sanatının oluşumu. (N. Yavuz, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.

Graber, O. (2004). İslâm sanatının oluşumu. (N. Yavuz Çev). 3. Baskı. İstanbul: Kanat Kitap Yayınları.

Gümbeyaz, M. Y. (2006). Bir Emevî valisi: Hâlid b. Abdullah el-Kasrî. İSTEM, 8, 237-254. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/istem/issue/26535/279345.

Halîfe b. Hayyât. (1977). Târîh. (E. Z. Ömerî, Thk.). Riyad: Dâru’l-Kalem.

Hamîdullah, M. (1992). İslâm müesseselerine giriş. (İ. S. Sırma, Çev.). İstanbul: Beyan Yayınları.

Hamza, M. (2008). Hamdullah Müstevfi ve eseri “Nüzhet’ül-Kulûb (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.

Hasan İbrahim Hasan. (1991). Siyasî-dini-kültürel-sosyal İslâm tarihi. (İ. Yiğit vd., Çev.). 1-2 Cilt. İstanbul: Kayıhan Yayınları.

Hattstein, M.-Delius, P. (2007). İslâm sanatı ve mimarisi. (N. el-Hüseyni, Çev.). İstanbul: Literatür Yayıncılık.

Herzfeld, E. (1997). Amre. MEB İslâm ansiklopedisi (C. 1, s. 415-418). Eskişehir: AÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.

Hillenbrand, R. (2005). İslâm sanatı ve mimarlığı. (Ç. Kafescioğlu, Çev.). İstanbul: Homer Yayınları.

Hitti, P. (1989). Siyasi ve kültürel İslam tarihi. (S. Tuğ, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.

Hodgson, M. (2017). İslam’ın serüveni İslam’ın klasik çağı. (B. Ersöz, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.

Honigmann, E. (1997). Remle. MEB İslâm ansiklopedisi (C. 9, s. 687-689). Eskişehir: AÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.

https://archnet.org/sites/5560 son erişim: 20.09.2022.

Imbert, F. (2016). Le prince al- Walīd et son bain: ıtinéraires épigraphiques à Quṣayr‘Amra”, Bulletin d’études orientales. LXIV, 321-363. doi: 10.4000/beo.4723.

Iş, Y. (1985). ed-Devletü’l-Ümeviyye. Dımaşk: Dâru’l-Fikr.

İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. el-Hasen ed-Dımaşkî. (1995). Târîhu medîneti Dımaşk. (Amr b. Garâme el-Amrî, Thk.). Beyrut: Dâru’l-Fikr.

İbn Battûta. (2004). İbn Battûta seyahatnamesi C. I-II. (A. S. Aykut, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

İbn Cübeyr, Ebü’l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed (t.y.). Rıhletü İbn Cübeyr. Beyrut: Dâru Mektebetü Hilal.

İbn Haldun. (2020). Mukaddime. (S. Uludağ, Haz.). İstanbul: Dergâh Yayınları.

İbn Hallikân, Ebü’l-Abbas Şemsüddîn. (1900-1994). Vefeyâtü’l-a‘yân ve enbâu ebnâi’z-zamân. (İ. Abbas, Thk.). Beyrut: Dâru Sâdır.

İbn Havkal, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Alî. (1938). Sûretü’l-arz. Beyrut: Dâru Sadır.

İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl. (1986). el-Bidâye ve’n-nihâye C. I-XV. Beyrut: Dâru’l-Fikr.

İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. (1992). el-Maârif. (S. Ukkâşe, Thk.). Kahire: Dâru’l-Maârif.

İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn (1963). en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire. 16 Cilt. Mısır: Vizâretü’s-Sekâfe ve’l-İrşâdi’l-Kûmî.

İbnü’d-Devâdârî, Seyfüddîn. (1994). Künzü’d-dürer ve câmiu’l-gurer. (E. Glassen-G. Graf, Thk.). Beyrut: Müessesetü’l-Câmiiyye.

İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. (1992). el-Muntazam fî tarîhi’l-mülûk ve’l-ümem. (M. A. Ata-A. Ata, Thk.). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.

İbnü’l-Esîr. Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed. (1997). el-Kâmil fi’t-tarih. 10 Cilt (Ö. A. Tedmürî, Thk.). Beyrut: Dâru Kitâbi’l-‘Arabî.

İbnü’l-Verdî, Ebû Hafs Zeynüddîn. (1996). Târîhu İbni’l-Verdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.

İbrahimgil, M. Z. (2012). Sanat tarihi. 2 Cilt. Ankara: Koza Yayın Dağıtım.

İslamoğlu, N. (1999). Emevi halifelerinden Velid b. Abdülmelik ve dönemi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Harran Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.

İstahrî, Ebû İshâk İbrâhîm. (2020). Ülkelerin yolları. (M. Ağarı, Çev.). İstanbul: Ayışığı Kitapları.

Kalkaşendî, Ahmed b. Ali. (1987). Subhu’l-a‘şâ fî sınâati’l-inşâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.

Kazancı, A. L. (t.y.). Abdülmelik b. Mervân üzerine bir araştırma. Ankara: y.b.y.

Kazıcı, Z. (1996). İslâm medeniyeti ve müesseseleri tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları.

Kettânî, M. A. (1991). Hz. Peygamberin yönetimi. (A. Özel, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.

Koyuncu, M. (1997). Emeviler döneminde saray hayatı. İstanbul: Beyan Yayınları.

Kuhnen, H. P. (2016). Dated evidence of landscape change around Khirbat al-Minya between the hellenistic and early islamic periods. Hans-Peter Kuhnen (Ed.), Khirbat al-Minya: Umayyadenpalast am see genezareth (Orient-Archäologie 36) içinde (ss. 23-58). Rahden: Verlag Marie Leidorf.

Küçükaşcı, M. S. (2003). Cahiliye’den Emevîler sonuna kadar Haremeyn. İstanbul: İsar Vakfı Yayınları.

Makdisî, Muhammed b. Ahmed. (1991). Ahsenü’t-tekâsîm fî ma‘rifeti’l-ekâlîm. Beyrut: Dâru Sâdır.

Mazak, Ali. (1989). Emevilerin sonuna kadar Kudüs ve Filistin. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.

Meinecke, K. (2021). Umayyad visual culture and its models. A. Marsham (Ed.), The Umayyad world içinde (ss. 103-129). London: Routledge.

Mes‘ûdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Hüseyin. (1988). Murûcu’z-zeheb ve meâdinu’l-cevher. (M. M. Abdülhamid, Thk.). 3 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye.

Nüveyrî, Şehâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb. (2002). Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Vesâiki’l-Kûmiyye.

Ongunyurt, E. (2022). Velîd b. Abdülmelik’in halifeliği ve şahsiyeti (Yayınlanmamış doktora tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.

Özaydın, A. (1997). Hâlid b. Abdullah el-Kasrî. İslâm ansiklopedisi (C. 15, s. 281-282). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Özel, A. (1995). Emeviyye Camii-sosyal hayattaki yeri. İslâm ansiklopedisi (C. 11, s. 109-111). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Özkuyumcu, N. (2002). Kurre b. Şerik. İslâm ansiklopedisi (C. 26, s. 446-447). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Öztürk, L. (2007). On ikinci yüzyıla kadar İslam dünyasında hastaneler. İstanbul: İz Yayıncılık.

Öztürk, L. (2012). İslam toplumunda Hıristiyanlar. İstanbul: Ensar Neşriyat.

Öztürk, L. (2013). İslam tıp tarihi üzerine incelemeler. İstanbul: Ensar Neşriyat.

Ritter, Markus. (2016). Umayyad foundation inscriptions and the inscription of al-Walid from Khirbat al-Minya: text, usage, visual form. Hans-Peter Kuhnen (Ed.), Khirbat al-Minya: Umayyadenpalast am see genezareth (Orient-Archäologie 36) içinde (ss. 59-83). Rahden: Verlag Marie Leidorf.

Robinson, F. (Edt.). (2005). İslâm dünyası tarihi. (Z. Kılıç, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.

Sakkâr, S. (2007). Remle. İslâm ansiklopedisi (C. 34, s. 560-561). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Sallâbî, A. M. (2006). Devletü’l-Ümeviyye. (H. Ünal-Ş. Şenaslan, Çev.). 2 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları.

Semhûdî, Ali b. Abdullah. (t.y.). Hulâsatü’l-vefâ bi-ahbâri dâri’l-Mustafâ. (M. E. Muhammed vd., Thk.). b.y.y.: y.b.y.

Sivrioğlu, U. T. (2013). Emevi saray tezyinatında kullanılan antik figürler. History Studies International Journal of History, 5(3), 191-205. Erişim adresi: https://www.historystudies.net/dergi/tar20151235ccb.pdf. doi: 10.9737/historyS844.

Songur, H.-Tuba S. (2014). Şifâhaneden hastaneye: sağlık kuruluşlarının değişimine genel bir bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19/1, s. 198-202.

Söylemez, M. M. (2012). Vasıt. İslâm ansiklopedisi (C. 42, s. 541-544). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Streck, M. (1997). Vasıt. MEB İslâm ansiklopedisi (C. 13, s. 222-226). Eskişehir: AÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.

Taberî, Muhammed b. Cerîr. (1967). Tarihu’t-Taberî XI. Beyrut: Dâru’t-Turâs.

Terzioğlu, A. (1992). Bîmâristân. İslâm ansiklopedisi (C. 6, s. 163-178). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Theophanes Confessor. (1982). The chronicle of Theophanes. (H. Turtledove, Trans.). Philadelphia: University of Pennsylvannia Press.

Tomar, C. (2010). Şam. İslâm ansiklopedisi (C. 38, s. 311-315). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Turani, A. (2010). Dünya sanat tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Ülken, H. Z. (1948). İslâm sanatı. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.

Ya‘kûbî. İbn Vazıh. (2001). Kitâbü’l-büldân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.

Ya‘qûbî, İbn Vazıh. (2018). The works of Ibn Wadih al-Ya’qûbî Vol. 1. M. S. Gordon, C. F. Robinson, E. K. Rowson, M. Fishbein (Ed.). Leiden: Brill.

Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn. (1995). Mu‘cemü’l-büldân. Beyrut: Dâru Sâdır.

Yâzîcî, T. (1995). Emeviyye Camii. İslâm ansiklopedisi (C. 11, s. 108-109). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Yeniçeri, C. (2013). İslâm’ın dayanışma-paylaşma medeniyeti: ilgili tüm kurumları ve günümüze taşınması. İstanbul: MÜ İFAV Yayınları.

Yetkin, S. K. (1965). İslâm mimarisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.

Yetkin, S. K. (1984). İslâm ülkelerinde sanat. İstanbul: Cem Yayınevi.

Yılmaz, M. (2015). Emevi valisi Haccac b. Yusuf’un zindanları. İSTEM, 25, 3-29. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/istem/issue/26552/279621.

Yılmaz, N. (2022). Emeviler dönemi sanatından insan ve hayvan figürleri. Van İlahiyat Dergisi, 10(16), s. 97-112. Erişim adresi: https://doi.org/10.54893/vanid.1087576.

Yiğit, İ. (1995). Emeviler. İslâm ansiklopedisi (C. 11, s. 87-104). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Yiğit, İ. (2016). Emevîler. Ankara: İsam Yayınları.

Zebidî, Ahmed b. Ahmed (1984). Sahîhi Buhâri tecrîd-i sarîh tercemesi ve şerhi. (A. Naim-K. Miras, Çev.). Ankara: DİB Yayınları.

Zeydan, C. (2012). İslam uygarlıkları tarihi C. I-II. (N. Gök, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Telif Hakkı (c) 2023 Mehmet Şimşir, Kemal Demir

Lisans URL: https://creativecommons.org/licenses/by-nc/2.0/