Sivas İzzeddin Keykavus Darüşşifası Restorasyon Müdahaleleri / Sivas Izzeddin Keykavus Hospital (Darüşşifa) Restoration Interventions

Elif Yiğiter, Osman Kunduracı

Öz


Anadolu Selçuklu dönemine ait en önemli şifahanelerden birisi olan İzzeddin Keykavus Darüşşifası Sultan I. İzzeddin Keykavus tarafından 1217 yılında inşa edilmiştir. Darüşşifa işlevini Osmanlı döneminde devam ettiremeyen yapının vakıf şartları medrese hizmeti doğrultusunda değiştirilmiş ve 19. yüzyılın sonlarına kadar medrese olarak kullanılmıştır. Osmanlının savaşlarla geçen son dönemlerinde terk edilmiş, bakımsızlık sonucu bazı bölümleri yıkılmış ve büyük oranda tahrip olmuştur. 1930 sonrası eski eserlerin tescillenmesi ve onarılmasına yönelik çalışmalarla Darüşşifa’da koruma onarım programına alınmıştır. Bu kapsamda ilk çalışmalar 1938 yılı kazılarıyla başlamış, 1960 sonrası kapsamlı onarım çalışmalarıyla devam etmiştir. 1960-1970 yılları arasında gerçekleştirilen onarımlar bütünleme ve sağlamlaştırmaya yönelik olmuş, bugünkü çehresini ise 2009-2012 yılları arasındaki restorasyonlar ile kazanmıştır. Hem mimari özellikleri hem de vakfiyesiyle dönemi hakkında önemli bilgiler veren Darüşşifa’nın iyi bir şekilde korunması ve onarımlarının özenle yapılması gerekmektedir. Yapının özgün durumuna müdahale edilip edilmediği ise restorasyon çalışmalarının detaylı bir şekilde araştırılması sonucunda açıklık kazanacaktır. Bu kapsamda Darüşşifa’nın günümüze kadar geçirdiği çeşitli onarımlar ele alınmıştır. Ayrıca yapıda meydana gelen bozulmalar ve sebepleri tespit edilmiş, gerçekleştirilen onarımlar restorasyon tekniklerine göre değerlendirilmiştir.


Anahtar Kelimeler


Sivas, I. İzzeddin Keykavus, darüşşifa, restorasyon, bozulmalar.

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Acun, H. (1988). Sivas ve çevresi tarihi eserlerinin listesi ve turistik değerleri. Vakıflar Dergisi, 20, 183-221. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/202990.

Acun, H. (2003).Yolların kesiştiği şehir Sivas. Cumhuriyetin 80. yılında Sivas sempozyumu bildirileri 2003 içinde (s. 23-30 ). Sivas: Sivas Hizmet Vakfı Yayınları

Ahunbay, Z. (2016). Tarihi çevre koruma ve restorasyon. YEM Yayınevi.

Akbulut, G. (2009). Sivas şehrinin tarihi ve coğrafyası. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 35(2), 212-222.

Bakırer, Ö. (2002). Sivas Keykavus Darüşşifası’nda taş tuğla ve çini. N.Ş. Doğan. (Ed), Aynur Durukan’a armağan içinde (s. 75-90). Hacettepe Üniversitesi Yayınları.

Bayat, A.H. (1962). Anadolu Selçuklu hastahane vakfiyelerinin tek örneği olarak Sivas Darüşşifası Vakfiyesi. Türk Kültürü, 333, 5-20.

Bayat, A.H. (2006). Sivas Darüşşifası’nın bilinen ve bilinmeyen kitabeleri. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri 29 Eylül-1 Ekim’05 içinde (s. 351-365). Sivas: Sivas Valiliği.

Bayburtluoğlu, Z. (1993). Anadolu’da Selçuklu dönemi yapı sanatçıları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.

Berchem, M. W. & Edhem, H. (1917).Corpus ınscrıtionum Arabicarum. Kahire.

Bilget, B. (1990). I. İzzeddin Keykavus Darüşşifası. Kültür Bakanlığı Yayınları.

Cevdet, M. (1938). Sivas Darüşşifası vakfiyesi ve tercümesi. Vakıflar dergisi, 1, 35-38.Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-full-file/21696.

Çal, H. (1990). Türkiye’nin Cumhuriyet dönemi eski eser politikası (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.

Cantay, G. (1997). Sivas I. İzzeddin Keykavus darüşşifası. Erdem dergisi, 9(27), 975-981.

Cantay, G. (2002). Keykâvus I Dârüşşifâsı. İslam Ansiklopedisi (C. 25, s. 353-355). İstanbul: Diyanet Vakfı Yay.

Cantay, G. (2014). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.

Çetintaş, S. (1953). Sivas Darüşşifası. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.

Çetintaş, S. (1994). Türk Tarih Kurumu tarafından Sivas şifahanesinde yaptırılan mimari hafriyat. Belleten, III(9), 61-67. Erişim adresi: https://belleten.gov.tr/tam-metin-pdf/582/tur.

Demir, M. (2005). Türkiye Selçukluları ve Beylikler devrinde Sivas şehri, Sakarya: Sakarya Kitabevi.

Demirel, Ö. (2009). Sivas. İslam Ansiklopedisi (C. 37, s. 278-282). İstanbul: Diyanet Vakfı Yay.

Demirtaş, İ. (2011). 19 numaralı Sivas tahrir defterinin transkripsiyon ve değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.

Denizli, H. (1998). Sivas tarihi ve anıtları. Sivas: Özbelsan A.Ş. Kültür Hizmetleri.

Dimes, F. G. (2016). Sedimentary rocks. J. Ashurst & F. G. Dimes (Ed.), Conservation of building & decorative stone içinde (s.61-135). New York: Routledge.

Eğilmez, S. (2006). Malazgirt öncesi Sivas’ın tarihi coğrafyası. Selçuklular Döneminde Sivas sempozyum bildirileri 29 Eylül-1 Ekim ’05 içinde (s. 389-398). Sivas: Sivas Valiliği.

Eyice, S. (1958). Sivasta Keykavus I. darüşşifası. Bilgi, XI(130-131), 7-8.

Gabriel, A. (1934). Monuments Turcs d’Anatolie 2. Paris.

Gökçe, T. (1996). 934 (1528) Tarihli bir deftere göre Anadolu vilayeti medreseleri ve müderrisleri. Tarih İncelemeleri Dergisi, 11, 163-175. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/egetid/issue/5038/68639.

Gürkan, K.İ. (1993). Selçuklu hastaneleri, Malazgirt Armağanı içinde (s. 33-48). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Hersek, M.C. (1993). Fetihten Osmanlı dönemine kadar Sivas şehri anıtları (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.

İnan Ocak, Z. (2018). Anadolu Selçuklu dönemi anıtsal yapılarında 20. yüzyıl başından itibaren gerçekleştirilen onarımlar (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.

İnan Ocak, Z. & Tanyeli, G. (2019a). Buruciye Medresesi’nin 1956-68 restorasyonu üzerinden Türkiye koruma tarihinin okunması. Vakıf restorasyon yıllığı, 19, 36-55. Erişim adresi: https://cdn.vgm.gov.tr/yayin/dergi/restorasyon/vry-19-web.pdf.

İnan Ocak, Z. & Tanyeli, G. (2019b). Amasya Bimarhanesi’nin tamamlanamayan taçkapısı. METU JFA, 36(2), 221-246. Erişim adresi: http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/articles/metujfa2019204.pdf.

Koca, S. (2015). Gelişme dönemi: Sultan I. İzzeddîn Keykâvus. Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 1 içinde (s. 91-106). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

Konukçu, E. (2006). Moğol Noyanları, Kayılar ve Sivas. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri 29 Eylül-1 Ekim 2005 içinde (s. 52-64 ). Sivas: Sivas Valiliği.

Küçükkaya, A.G. (2014). Yapı taşlarının restorasyonu. İstanbul: Özlem Matbaacılık.

Mahiroğulları, A. (2016). Seyyahların gözüyle Sivas. İstanbul: Özlem Matbaacılık.

Milli, B. (2007). Osmanlı öncesi Sivas ve yöresi tarihi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.

Ögel, S. (1966). Anadolu Selçuklularının taş tezyinatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Ökse, A. T. (1993). Sivas ili 1992 yüzey araştırması. XI. araştırma sonuçları toplantısı içinde (s. 243-258). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.

Öney, G. (1977). Türk çini sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

Önge, Y. (1962). Çankırı Darüşşifası. Vakıflar dergisi, 5, 251-255. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-full-file/21700.

Önkal, H. (2015). Anadolu Selçuklu türbeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.

Sözen, M. (1970). Anadolu medreseleri I. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası.

Sümer, F. (2002). Keykavus I. İslam ansiklopedisi (C. 25, s. 352-353). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Şaman Doğan, N. (2016). Anadolu Selçuklu Sultanı I. İzzeddin Keykavus döneminde(1211-1220) baniler ve imar faliyetleri. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 24, 119-250. Erişim adresi: https://avesis.hacettepe.edu.tr/yayin/dbf7cb88-ce97-4865-8b46-f5208d85fd2b/anadolu-selcuklu-sultani-i-izzeddin-keykavus-doneminde-1211-1220-baniler-ve-imar-faaliyetleri.

Tuncer, O. C. (1981). Sivas I. İzzeddin Keykavus şifahanesi üzerine üç not. Sanat tarihi yıllığı, 11, 165-175. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusty/issue/34328/379994.

Tuncer, O.C. (1979). Son kazılar ışığında Sivas Şifahane planı. I.Milletlerarası Türkoloji kongresi içinde (s.911-952). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Uzluk, F. N. (1958). Fatih devrinde Karaman Eyaleti Vakıfları fihristi. Ankara: Doğuş L.Ş. Matbaası.

Uzunçarşılı, İ.H. & Edgürer, R.N. (1928). Sivas şehri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Üçer, M. (2012). I İzzeddin Keykavus ve Darüssıhası. Hayat ağacı, 17, 54-69.

Ünver, A.S. (1932). Sur I’Histoire des Hopitaux en Turqie du Money age Jusqu’au XVII. Siecle. Neuvieme Congres İnternational d’Histoire de la Medecine, 10-18 September, Bucureşti, Romanıa.

Ünver, A.S. (1940). Selçuk tababeti. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Ünver, A.S. (1993). Anadolu Selçuklularında Sağlık Hizmetleri. Malazgirt Armağanı içinde (s. 9-33). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Yar, M. & Küçük, C. (2014). Sivas Çifte Minareli Medrese minarelerinin ve taç kapısının restorasyonu. Vakıf restorasyon yıllığı, 8, 96-106. Erişim adresi: https://cdn.vgm.gov.tr/yayin/dergi/restorasyon/restorasyon08.pdf.

Yasak, İ. & Kaleli, A. (1986). Dünden bugüne Sivas İli. Sivas: Seyran yayınları.

Yetkin, Ş. (1963). Anadolu’da Selçuklu şifahaneleri. Türk Kültürü, 10, 23-31.

Yılmaz, S. S. (2011). Osmanlı klasik çağında Sivas. İstanbul: BSM Matbaacılık.

Yiğiter, E. (2018). Sivas’taki Anadolu Selçuklu medreselerinde restorasyon çalışmaları (19-21. yüzyıl) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.

Yinanç, R. (1991). Sivas abideleri ve vakıfları. Vakıflar Dergisi, XXII, 15-45. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/202992.

Arşiv Kaynakları

(VGM) Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi

Onat N. (1962), “Sivas Şifahiye Medresesi 1962 restorasyon etüdü” (Vakıflar Genel Müdürlüğü).

Onat N. (1967), 58000174-OF002 numaralı onarım fişi (Vakıflar Genel Müdürlüğü).

Vakıflar Genel Müdürlüğü. (1963), Rölöve ve restorasyon projesi, (580001074-OC027 )

Vakıflar Genel Müdürlüğü. (1967a), 1962-1967 yılları arasında yaptırılan işlerin belirtildiği numaralı teknik metin (560001074-TM0001).

Vakıflar Genel Müdürlüğü. (1967b), 1965-1967 yılları arasında yaptırılan işler: Vakıflar Genel Müdürlüğü Abide ve Yapı İşleri Dairesi, Abide ve Eski Eser onarım fişi (58000174-OF003)

Vakıflar Genel Müdürlüğü. (1996), 25.07.1996 tarihli Sivas Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından Ankara Vakıflar Genel Müdürlüğüne yazılan rapor.

Vakıflar Genel Müdürlüğü. (2001), 05.01.2001 tarih ve 47-1 sayılı Vakıflar Genel Müdürlüğü Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı inceleme raporu (580001074-RP002)

Vakıflar Genel Müdürlüğü. (2006), Rölöve ve restorasyon projesi, (Hazırlayan: Metin Keskin).

(KVKBK) Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Arşivi

Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu. (1969), 24.05.1969 tarih ve 4625 sayılı kurul kararı.

Gayrimenkul Eski Eserler ve Antlar Yüksek Kurulu Kararı. (1971), 13.06.1971 tarih ve 5858 sayılı kurul kararı.

Kayseri Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu. (1988), 21.10.1988 tarih ve 291 sayılı kurul kararı.

Kayseri Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu. (2000a), 26.10.2000 tarih ve 2672 sayılı kurul kararı.

Kayseri Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu. (2000b), 58.01.33 sayılı 2000 yılı onarım mahal listesi.

Kayseri Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu. (2002), 21.06.2002 tarih ve 3052 sayılı kurul kararı.

Kayseri Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu. (2008), 05.05.2008 tarih ve 839 sayılı kurul kararı.

Sivas Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu. (2012), 24.11.2012 tarih ve 570 sayılı kurul kararı.

Sivas Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu. (2013a), 25.05.2013 tarih ve 886 sayılı kurul kararı.

Sivas Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu. (2013b) 29.06.2013 tarih ve 988 sayılı kurul kararı.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Telif Hakkı (c) 2023 Elif Yiğiter, Osman Kunduracı

Lisans URL: https://creativecommons.org/licenses/by-nc/2.0/