Gözyaşı Vadisi’nde Kaybetmeye Yazgılılar: Mihail Lermontov ve Demon / Those Who Are Destined to Lose in The Valley of Tears: Mıkhaıl Lermontov and The Demon

Öz

Demon, Rus edebiyatının isyankar dehası olarak kabul edilen Mihail Yuryeviç Lermontov’un (1814-1841) yirmi yedi yıllık kısa yaşamının on yılı boyunca üzerinde çalıştığı eseridir. Eserin ana teması ilk bakışta İncil’de geçen düşmüş melek, cennetten kovulan şeytanın dünyevi aşkla yeniden doğmaya dayanan ancak yenilgiyle sonlanan yaşamından bir kesite dayanıyor gibi görünür. Zira insan ve şeytanın yolu ilk günahla kesişir ve şeytan, Âdem ile Havva’nın bilgi ağacı meyvesini yemesini sağlayarak insanoğlunun dünyevi yaşamını başlatır. İnsan, cennetten kovularak dünya denen “gözyaşı vadisine” gönderilir. Tanrısal yaratımın tacı olan insan ile isyandan önce baş melek olan bu iki varlığın beraber girdikleri düşüş yolu, eserde kurtuluş yolu ile bir kez daha kesişir. Ancak detaylı bir inceleme, eserin bu dar çerçeveye yerleştirilmesinin düşünsel, toplumsal-politik içeriğini kısırlaştırdığını gözler önüne serer. İncil teması burada felsefi açıdan anlamlı bir çatışmayı kapsayan dışsal bir çerçeve olarak yer alır. Zira eser; yazar ve kahraman özdeşliğinde Lermontov’un içinde yaşadığı çağ ve evrene yönelik bireysel dünya duyumsayışına dair derin izler barındırır. 1830’lu yıllar Rusya’sında birey ve toplumsal yapı arasındaki çelişkiler keskinleşir. Bireyin kendini gerçekleştirme imkânının olmadığı toplumsal gerçeklik, Lermontov ve kahramanı Demon için sürgün bir ruh olarak dolaştıkları gözyaşı vadisini sembolize eder. Çalışmamız kapsamında bu sonuca Lermontov’un Demon adlı eseri bağlamında dünya denen gözyaşı vadisinde şeytanın yazgısı, yazar-kahraman ve gözyaşı vadisinin Lermontov için mekânı olan Çar I. Nikolay Rusya’sı ekseninde incelenmesi yapılarak ulaşılmıştır. Kahraman ile yazar arasında özdeşlik kurma noktasından hareket edilmiş, değerlendirmeler dini ve toplumsal çerçeveden iki farklı yaklaşımla gerçekleştirilmiştir.