E-postama gönder Şemseddin Sâmi’nin Kâmûs-ı Türkî’sindeki Çağatayca Kelimeler / Chagatay Words in Kâmûs-ı Turki of Şemseddin Sâmi
Öz
İlk baskısı 1901 tarihinde İkdam gazetesi tarafından yapılan ve birçok yönden Türk sözlükçülüğünün yapı taşı durumundaki Kâmûs-ı Türkî, Şemseddin Sâmi’nin en önemli eserlerinden biridir. Bugüne kadar Türk dili ve tarihi alanında birçok çalışmaya temel olan Kâmûs-ı Türkî hâlâ üzerinde Türkologların çalışması gereken kaynak eserlerden biridir. Çalışmamızda Arnavutlar arasında Sami Fraşeri olarak tanınan ve çok sevilen Osmanlı aydını Şemseddin Sâmi’nin Kâmûs-ı Türkî adlı sözlüğünde Çağatayca notu düşülerek verilen kelimeleri inceledik. Bu kapsamda Kâmûs-ı Türkî’yi tarayarak Çağatayca notu düşülen kelimeler çıkarılmıştır. Bu kelimeler sözlükteki madde başlarına göre değil, Şemseddin Sâmi’nin madde içerisinde belirttiği imla ile çalışmaya aktarılmıştır. Çalışmamızda genel olarak Şemseddin Sâmi’nin Çağatayca anlayışını da ortaya koymaya çalıştık. Bu yüzden onun sözlüğün başında verdiği İfade-i Meram kısmında Doğu Türkçesi ve Çağatayca ile ilgili olan fikirlerini belirterek bu çerçevede sözlüğüne aldığı kelimelerin diğer Çağatayca sözlüklerdeki şekil ve anlam özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Ab. [Abuşka] Kaçalin, M. (2011). Niyāzi Neyâyî’nin sözleri ve Çağatayca tanıklar El-Luġātu’n-Nevā‛iyye ve’l-İstişhādātu’l-Caġatā‛iyye Giriş–Metin–Dizinler-Tıpkıbaskı. Ankara: TDK Yayınları.
Abik, D. (2009). Şemseddin Sami’nin canlandırılmasını önerdiği doğu Türkçesi kelimeleri ve eski kelimeler üzerine. MTAD. 6/2, 98-116.
Ahmed Vefik Paşa (1306) (m.1888/1889). Lehce-i Osmânî (2. bs.). İstanbul: Mahmut Bey Matbaası.
Aksan, D. (1998). Türklerde sözlükçülük. Kebikeç. 6, 115-118.
Akün, Ömer Faruk (2003). Lehce-i Osmânî. İslam Ansiklopedisi (c. 27, s. 127-128). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Atalay, B. (1950). Senglah. İstanbul: TDK Yayınları.
Atalay, B. (1970). Abuşka lugati veya Çağatay sözlüğü. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
Bdg. Budagov, L. (1869-1871). Sravnitelnıy slovar Turetsko-Tatarskih nareciy. S. Peterburg: Tipografiya Imperatorskoy Akademii Nauk.
Borovkov, A. K. (1961). Bada'i al lugat. Moskva: Akademiya Nauk SSSR.
DTO Courteille, P. de (1870). Dictionaire Turc oriental. Paris: A L’imprimerie İmperiale.
Güzeldir, M. (2002). Abuşḳa lüġati (Giriş-Metin-İndeks). (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
HA [Hülasa-i Abbâsî] Miandoab, N. Z. (2010). Muḥammed bin ‛Abduṣ-Ṣabūr-ıḪōyī, Ḫulāṣā-i Abbāsī (İnceleme-Çeviri-Dizin).(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Işık, S. (2006). Edebiyatçı yönüyle Şemseddin Sami. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). MS Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
LÇ Şeyh Süleyman Efendi-yi Buhari (1882). Luġat-ı Çaġatay ve Turki-yi‘Osmānī. İstanbul.
SD Eraslan, K. (1999); Mevlâna Sekkâkî divanı. Ankara: TDK Yay.
Seng./a Clauson, Sir G. (1960). Senglax, A Persian guide to the Turkish language by Muhammad Mahdi Xan. London: E.J. W.Gibb Memorial Series.
Seng./b. Akdemir, Y. (2020). Senglâh’ın tematik sözlüğü (isimler). İstanbul: Kriter Yayınları.
Şemseddin Sâmi (1317-1318). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası.
Şemsettin Sami (2020). Kâmûs-ı Türkî. (Haz. Hidayet Duyar- Mevlüt Gülmez) Konya: Palet Yayınları.
Uçman, A. (2010). Şemseddin Sâmi. TDV-İA.38, 519-523.
Vámb. Vámbèry, A. (1867). Cagataische sprachstudien. Leipzig: Philo Press.
VWTD Radloff, W. (1960). Versuch eines worterbuches der Turk-dialecte. I-IV, s’-Gravenhage: Mouton&Co.
Yavuzarslan, P. (2004). Türk sözlükçülük geleneği açısından Osmanlı dönemi sözlükleri ve Şemseddin Sâmi’nin Kâmûs-ı Türkî’si. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 44/2, 185-202.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Telif Hakkı (c) 2021 Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.